بررسی حقوق زنان در جوامع مسلمان

واشنگتن دی سی (۳۰ می‏۲۰۱۲ ـ ۱۰ خرداد ۹۱): در راستای پروژه «پل فرهنگی» موقوفه ملی علوم انسانی ایالات متحده، نشستی با عنوان «بررسی حقوق زنان در جوامع مسلمان» در کاخ سفید برگزار شد.

در این نشست که با همکاری موقوفه ملی علوم انسانی و کاخ سفید برگزار شد خانم‏ها «دکتر افسانه نجم‏آبادی» و «دکتر منیره جاراد» به بررسی تلاش‏ها و کوشش‏های زنان در رسیدن به حقوق خود در کشورهای مسلمان پرداختند. خانم «دکتر عزیزه الهبری» نیز به عنوان مجری این برنامه در این نشست حضور داشت.

نکات قابل توجه در خصوص سخنرانان:

- دکتر افسانه نجم آبادی
افسانه نجم آبادی از نوادگان آقای «شیخ هادی نجم آبادی» در سال ۱۳۲۵ در تهران متولد شد. تحصیلات ابتدایی تا متوسط خود را در تهران گذراند. وی رشته فیزیک را در دانشگاه تهران برگزید. دو سال آخر دوره تحصیلی خود در همین رشته تا مقطع فوق لیسانس در دانشگاه هاوارد سپری و دوره دکتری خود را در رشته جامعه شناسی دانشگاه منچستر انگلیس سپری کرد و از پایان‏نامه خود با عنوان «اصلاحات ارضی و تحولات اجتماعی در ایران» با راهنمایی پروفسور «تئودور شنین» دفاع نمود. وی در طول زندگی زندگی خود، فعالیت‏های اجتماعی و علمی را با هم در آمیخت و از هر کدام برای دیگری بهره جست. از دغدغه اصلی وی نقش زنان ایرانی در تحولات تاریخ معاصر به خصوص در دوره قاجار و انقلاب مشروطه است. نجم آبادی پس از ۹ سال تدریس در رشته مطالعات زنان در دانشگاه «بارنارد»، از سال ۱۳۸۰ تا کنون به عنوان استاد تاریخ در دانشگاه هاروارد مشغول به تدریس است و علاوه بر دروس تاریخ، مطالعات زنان و تاریخ جنسیت را نیز درس می‏دهد وی نیز رئیس کمیته برنامه مطالعات زنان و جنسیت این دانشگاه است. وی در یکی از آثار خود به زبان انگلیسی با عنوان «دختران قوچان: جنسیت و خاطره ملی در تاریخ ایران»، سعی نمود به کمبودهای بسیاری از آثار تاریخ معاصر ایران در مورد عوامل ناشناخته و پنهان یا حلقه گمشده بپردازد.
نجم آبادی در این کتاب بر مبنای شواهد و مدارک تاریخی، فروش دختران قوچان را به عنوان یکی از عوامل اصلی موتور حرکت اولیه یا حلقه گمشده انقلاب مشروطه معرفی کرده است. دیگر تألیفات وی عبارت‏اند از: معایب الرجال، (سوئد ۱۹۹۲م)، زنان شرقی: اسنادی درباره دومین کنگره زنان شرق نشر شیرازه ۱۳۸۴ش و...
از وی مقالاتی تحت عنوان: «زنان در برابر چالش‏های زنان و مدرنیته ایرانی» در مجله زنان به چاپ رسیده است. همچنین ایشان به نقد بیش از ۷ کتاب از جمله حجاب‏ها و گفتارها از فرزانه میلانی، دختران ایران از ستاره فرمانفرمایان، ایران بین دو انقلاب از آبراهامیان پرداخته است. وی مدیر پروژه «دنیای زنان در عصر قاجار» می‏باشد. 
حامیان این پروژه عبارتند از: دانشگاه هاروارد، بنیاد سراسری علوم انسانی (موقوفه ملی علوم انسانی) بنیاد آیلکس، بنیاد خانوادگی فلورا،افسر فرمانفرماییان.

- خانم دکتر غریره الهبری
خانم دکتر غریره الهبری استاد دانشکده حقوق تی سی دانشگاه «ریچموند»، استاد فلسفه، سردبیر مجله فلسفه فمینیست «هپپایتا» و بنیانگذار و رئیس انجمن «کرامه» (انجمن وکلای زن در دفاع از حقوق بشر) در واشنگتن دی سی می‏باشد. تحقیقات وی در زمینه حقوق زنان مسلمان به ویژه از دیدگاه جهانی اسلام نسبت به زن و مرد و ازدواج می‏باشد. بیشترین تحقیقات و آثار وی در زمینه اسلام و دموکراسی، حقوق زنان مسلمان، حقوق بشر و اسلام است. وی مشاور برنامه مستند «محمد (ص): میراث یک پیامبر» بود که در سال ۲۰۰۲ از شبکه پی.بی.اس، یکی از بزرگترین شبکه‏های رادیویی و تلویزیونی آمریکا پخش شد. وی در کنفرانس‏های مختلفی از جمله «بررسی حقوق زنان در قرآن و احادیث، واشنگتن»، «چالش‏های فراروی زنان مسلمان در آمریکا، پنسیلوانیا» سخنرانی کرده است. در ژانویه ۲۰۱۱ اوباما وی را رئیس کمیسیون بین المللی آزادی مذهبی ایالات متحده تعیین کرد. غریزه الهبری نوه شیخ توفیق الهبری (۱۹۵۴ ـ ۱۸۶۹) عالم دینی و بنیانگذار اولین انجمن طلایه‏داران مسلمان می‏باشد. نسبت به «ادریس اول» مؤسس سلسله «ادریسیان» در مراکش و بخشی از الجزایر می‏رسد.

- منیره چاراد
منیره چاراد استاد جامعه‏شناسی دانشگاه تگزاس در آستین می‏باشد. وی در زمینه‏های جامعه‏شناسی سیاسی، تاریخ تطبیقی، سیاست و جنسیت و خاورمیانه حائز جوایز مختلفی شده است. خانم چاراد مدرک کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه سوربن پاریس و دکتری خود را از دانشگاه هاروارد کسب کرد. زمینه‏های تحقیقات وی بر ساختار دولت‏ها، استعمار، حقوق، شهروندی، و حقوق زنان می‏باشد. وی هم اکنون مطالعات خود را در زمینه مفاهیم مدرنیته در گفتمان‏های حقوقی در خاورمیانه گسترش داده است.
تا کنون موقوفه ملی علوم انسانی ایالات متحده، بنیاد ملون، انجمن دانشگاه زنان آمریکا، انجمن مطالعات مغرب عربی آمریکا از تحقیقات وی حمایت مالی کرده اند. کتاب وی با عنوان «دولت‏ها و حقوق زنان: شکل گیری تونس، الجزایر و مراکش پسااستعماری» جوایز متعدد مشهوری را کسب کرد. خانم چاراد هزینه پژوهشی را برای انتشار کتابی در زمینه در «اصلاحات قانون خانواده در مراکش در سال ۲۰۰۴ و تونس در سال ۱۹۵۰ با تمرکز ویژه بر تأثیرات اجتماعی قانون اساسی» از موقوفه ملی علوم انسانی ایالات متحده دریافت کرد. 

  تحلیل:
زنان همواره نقش تأثیرگذاری را در جوامع بشری و به خصوص جوامع اسلامی داشته است.از همان آغاز رسالت پیامبر اسلام (ص) شاهد بوده‏ایم که زنان چگونه دوشادوش مردان به مبارزه علیه ظلم و بیدادگری پرداخته‏اند که سمیه اولین شهیده اسلام خود شاهدی به این مداعا می‏باشد. اسلام همواره حامی و پشتیبان حقوق زنان بوده و می‏باشد. روند مبارزه زنان در طول تاریخ پرفراز و نشیب اسلام همچنان ادامه یافت تا اینکه به دوران استعمار رسید. در این زمان نیز تاریخ اسلام شاهد مبارزات زنانی بود که موتور محرک مبارزه در دوران استعمار بودند. برای مثال می‏توان از زنان ایران، عراق، لیبی، الجزایر، اندونزی و... نام برد. تاریخ هیچ گاه موضع زنان ایرانی در دربار قاجار در حمایت از فتوای تاریخی میرزای شیرازی و تحریم تنباکو در مخالفت با قرارداد رژی و نیز قیام و تحصن زنان در مسجد گوهرشاد در مخالفت با کشف حجاب فراموش نمی‏کند. در دوره‏های اخیر نیز شاهد حضور پرشور زنان مسلمان ایرانی در انقلاب اسلامی بوده‏ایم. در لیبی حضور چشم‏گیر زنان در حمایت از عمر مختار و مبارزه با استعمارگری ایتالیا از افتخارات تاریخی این کشور است.
یکی از موضوعاتی که همه صاحب نظران و نویسندگان تاریخ انقلاب الجزایر آن متفق القول هستند، اهمیت و نقش زنان مسلمان در پیروزی آن می‏باشد. زنان الجزایر در انقلاب و قیام رهایی بخش، به حکم وظیفه دینی و میهنی خود همدوش و هماهنگ با مردان الجزایر جنگیدند و نام خویش را در تاریخ ملل مسلمان جاودانه ساختند.
امروزه نیز شاهد آن هستیم که زنان مسلمان منطقه به خصوص آنهایی که در کشورهای مصر، لیبی، بحرین، تونس و یمن زندگی می‏کنند، چگونه دوشادوش مردان برای ساقط کردن نظام‏های دیکتاتوری خود در صحنه حضور پیدا کرده‏اند. حضور زنان مسلمان در اعتراضات نشان می‏دهد که آنها خواهان رهایی از محدودیت‏های ماتریالیست غربی بوده و این اعتراضات به خاطر رهایی از دست حاکمان دیکتاتور مآب و وابسته به غرب می‏باشد. در بحرین، تعداد زیادی از زنان مسلمان با پوشیدن حجاب اسلامی، به خیابان‏ها آمدند و برای سرنگونی حکومت آل خلیفه فریاد زدند. بیداری اسلامی زنان مسلمان بحرینی نشان دهنده آگاهی این آنان از نقش حیاتی و تأثیرگذار خود در اصلاح جامعه است.
خانم «غاده الغربی» از مبارزان تونس درباره هدف از قیام گفت: «قیام اخیر ما نتیجه ستم‏هایی است که حکام سابق تونس به ملت روا می‏داشتند... دین اسلام به نحو احسن زن را تکریم کرد، اما انسان از تعالیم دینی خارج شد و در نتیجه‏ی این خروج ما وارد صحنه‏های سیاسی و اجتماعی شدیم تا نقش واقعی زن را نشان دهیم.»

- غرب و زنان مسلمان
یکی از مهمترین محورهای تلاش غرب برای ایجاد تغییرات فرهنگی در خاورمیانه، بلکه در جهان اسلام، تغییر در وضعیت زنان مسلمان (با طرح شعار آزادی زنان مسلمان) می‏باشد. غربی‏ها به درستی دریافته‏اند که در صورت موفقیت در ایجاد تحول در وضعیت زنان جوامع اسلامی ـ به سبک غربی ـ بزرگترین دژ مقاومت جهان اسلام را تصرف خواهند کرد، زیرا زن نقش کلیدی، محوری و نمادین در جامعه اسلامی دارد و میزان حاکمیت ارزش‏های اسلامی را می‏توان با ارزیابی وضعیت زنان دریافت. غرب با شگرد جدید جهانی سازی، نظم نوین جهانی، دهکده جهانی و... از طریق تحمیل کنوانسیون‏های بین المللی چون حقوق بشر، حقوق کودک، رفع تبعیض از زنان و... به جنگ نرم ضد فرهنگ اسلامی و در مواردی جنگ سخت و اشغالگری مجدد کشورهای مسلمان پرداخته است.
غرب همواره در تلاش بوده تا عناصر خود باخته به غرب را از سرزمین‏های اسلامی به خود جذب کند و آنها را در روند جاسوسی آکادمیکی و زول حکومت‏های اسلامی به کار برد. غرب هیچ گاه و هرگز دست از اهداف خود بر نخواهد داشت و تلاش‏های خود در خصوص ضربه زدن به پیکره جامعه اسلامی و به خصوص زنان را ادامه خواهد داد.

منبع