مطلب چهاردهم

امام (ع)، رحمت واسعه و رحمت موصوله است

یکی از خصوصیاتی که در معارف ما برای معصومین (ع)‌ به ویژه برای سیدالشهداء‌ (ع) بیان شده، این است که وجود مقدس ایشان « رحمة الله الواسعة » هستند؛ یعنی رحمت الهی در وجود ایشان تجلی پیدا کرده است و از طریق ایشان، این رحمت فراگیر خدای متعال به ما بندگان می‌رسد.

همه مخلوقات و همه انسان ها محتاج به رحمت خدای متعال هستند و رحمت اوست که ما را تأمین می‌کند. این رحمت هم شامل رحمت رحمانیه و هم شامل رحمت رحیمیه خدای متعال می‌شود؛‌ یعنی خدای متعال دو گونه رحمت دارد: یک رحمت عام به مؤمن و کافر می‌رسد و یک رحمت خاصّ که به آنهایی که وارد وادی توحید می‌شوند و دین خدا را می‌پذیرند، می رسد. نعمت های دنیایی مخصوص به مؤمن نیست به کافر هم می‌دهند و حتی به کفار بیش از مؤمنین هم می‌دهند. خدای متعال می فرماید: « لَوْ لَا أَن یَکُونَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً لَّجَعَلْنَا لِمَن یَکْفُرُ بِالرَّحْمَانِ لِبُیُوتهِِمْ سُقُفًا مِّن فِضَّةٍ وَ مَعَارِجَ عَلَیهَْا یَظْهَرُونَ » سوره زخرف/33 [اگر نبود که همه ی مردم یک مسلک می شدند، برای کسی که به رحمانیت کافر می شند خانه هایی قرار می دادیم که سقف خانه هایشان را از نقره بسازند و نردبانی که از آن بالا روند و خودنمایی کنند] رحمانیت خدای متعال همان رحمت عامی است که کافر هم در آن نعمت و رحمت غرق است. فرموده اند که اگر شما موحدین و مؤمنین تحمل می‌کردید و چشمتان را نمی گرفت و به خاطر دنیای آنها، طرف آنها نمی رفتید و دینتان را از دست نمی دادید ما بیش از این به کفار می‌دادیم.

اما از آن طرف، خدای متعال دین را به همه نمی دهد. دین، حقیقتِ توحید و حقیقتِ ولایتِ حقّه است که از آنِ یک عده خاصی است و آنها هستند که می‌توانند که به این وادی وارد شوند و این رحمت خاص خدای متعال را بچشند و تلقی کنند. همه نعمت های بهشت از این مقوله اند. همه نعمت های باطنی و خاص و خالص از این دسته هستند. 

ما همه فقیر این رحمت ها هستیم؛ یعنی این طوری نیست که نسبت به این رحمت های عام خدای متعال یا رحمت های خاص خدای متعال بی تفاوت باشیم. در درون ما یک نوعی افتقار و یک نوعی نیاز به این رحمت های خدای متعال وجود دارد و هر خیری هم به ما می‌رسد از مجرای این رحمت می‌رسد « بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ » یعنی هر کاری می‌خواهید انجام بدهید استعانت از اسم الله بجویید؛ آن هم اللهی که الرحمن و الرحیم است. خدای متعال الوهیت دارد و الوهیت مقام جامع است که همه اسماء حسنی، ذیل آن هستند. این « الله » اگر به من مدد می‌رساند به این خاطر است که رحمن است و رحیم است. شما در هر وادی قدم می‌گذارید در هر وادی وارد می‌شوید باید با بسم الله وارد شوید و از خدای متعال که رحمان و رحیم استعانت بجویید؛ چون هر کجا او از شما دست می‌گیرد یا با رحمانیتش است یا با رحیمیتش.

[شایدبتوان گفت اصلا رحمانیت و رحیمیت دو چیز جدایند یعنی هر چه به مؤمنین می رسد از رحیمیت خداوند است و واقعا فرق دارد با آنچه به کافر می رسد حتی اگر هر دو از یک نان بخورند]

این رحمت هایی که خدای متعال به ما می‌رساند در یک رشته خلاصه می‌شود و آن، رشته جریان رحمت خدای متعال در عالم است. رحمت ها و محبت هایی که در این دنیا، بین ما قرار داده شده، محبت های الهی است؛ یعنی احدی به احدی محبت نمی کند الا این که خدا به او محبت می‌کند. اینطور نیست که اگر خدای متعال محبتش را بردارد ما به هم دیگر عنایتی داشته باشیم. محبت شما به دوستتان، دوستتان به شما، پدر به فرزند، فرزند به پدر، مادر به فرزند و ... همه شعاع رحمت خدای متعال است. اگر خدای متعال بساط رحمت خودش را جمع کند احدی به احدی رحم نمی کند. اگر کسی این امر را فهمید آن وقت غربت خودش را در دنیا می‌فهمد؛ « ارْحَمْ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا غُرْبَتِی » مفاتیح الجنان/دعای أبو حمزه ثمالی. [در این دنیا به غربت و تنهایی ام رحم کن]انسان اگر می‌فهمید که احدی جز خدای متعال به فکر انسان نیست و همه اینهایی که ما به آنها تکیه می‌کنیم اعم از اسباب، دوستان و ... هیچ کدام تکیه گاه نیستند و به فکر ما نیستند، غربت خود را درک می کند. اگر خدای متعال این رشته محبت را قطع کند هیچ دوستی به دوستی جواب نمی دهد. لذا در قیامت خدای متعال خیلی از این رشته ها را قطع می‌کند: « وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الأَسْبَابُ » سوره بقره/166، چون دیگر به درد آن دنیا نمی خورند. قرآن می‌فرماید: « یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ اَخیهِ وَاُمِّهِ وَاَبیهِ وَصاحِبَتِهِ وَبَنیهِ. لِکُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ یَوْمَئِذٍ شَاءْنٌ یُغْنیهِ » سوره عبس/34تا37. [روزی می رسد که هر کس از برادرش فرار می کند و از مادرش و پدرش و دوستانش و فرزندش فرار می کند و روزی که اینقدر در آن گرفتارند که کسی به یاد دیگری نمی افتد] ‌چون خدای متعال آن رشته ای که شما را به او پیوند می‌داد را قطع کرده است. 

اما یک رشته رحمت وجود دارد که این رشته رحمت ازلاً و ابداً برقرار است و رحمت موصوله است و آن، جز وجود مقدس امام (ع)‌نیست. امام (ع)، معدن الرحمة است و رحمت موصوله و پیوسته خدای متعال است که هیچ گاه آن رحمت از ما قطع نمی شود. در روایات آمده است: « أنا و علیٌ أبَوا هذه الأمَة ». عیون أخبار الرضا علیه السلام/ج2/ص85 [پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمودند : من و علی بن أبی طالب پدران این أمت هستیم] محبتی که امیرالمؤمنین و وجود مقدس نبی خاتم (ص)‌ به آحاد مؤمنین دارند از محبتی که پدر به تک فرزند خودش دارد بیشتر است و اساساً یک سنخ و منزلت دیگری از محبت است؛ کما این که محبت مادر یک سنخ دیگری از محبت است و متفاوت از محبت دیگران است، محبت امام (ع) هم یک سنخ دیگری از محبت نسبت به ماست که با همه محبت ها متفاوت است؛ رفیع تر، لطیف تر و عام تر است. ما مکلفیم به آن رحمت، پیوند بخوریم و اگر از آن بریدیم، بریدن از خدا به حساب می‌آید و به خروج از مسیر توحید منتهی می‌شود.

در این رحمت ها سید الشهداء (ع)‌ رحمت الله الواسعه است؛ « بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیک لِیسْتَنْقِذَ عِبَادَک مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیرَةِ الضَّلَالَة ». اگر عاشورا نبود مؤمنین در مقابل فتنه ها پناهگاه نداشتند. این معنی رحمه الله الواسعة است؛ امام حسین (ع) حاضر شد‌ زن و بچه ی او اسیر بشوند تا ما اسیر شیطان و اسیر نفس نشویم.